Hipertiroidizm tiroid bezinden aşırı tiroid hormonu ( T4 ve T3) salgılanmasıyla oluşan bir hastalıktır. Bu hastalığa tirotoksikoz ismi de verilir.
Hipertiroidizm’e neden olan hastalıklar
Graves hastalığı,
• Toksik nodüler guatr (Zehirli Guatr)
• Tiroid bezinin iltihapları
• Aşırı iyot alınması (nodülü olan hastaların fazla iyotlu tuz veya iyotlu öksürük şurubu tüketmeleri ile)
• Aşırı tiroid hormonu almakla
‘Graves hastalığı’ tiroid bezinin nedeni bilinmeyen hipertirodizme en sık sebeb olan ‘otoimmün’ bir hastalığıdır. Yani, vücut, tiroid bezine karşı yabancılaşarak ‘TSH reseptör antikoru’ denilen bir madde üretir ve bu madde tiroid bezini uyararak aşırı hormon üretilmesine neden olur. Bu maddelerin neden oluştuğu henüz bilinmemektedir. Bu hastalarda ‘zehirli guatr’ ve gözlerde öne doğru çıkma-fırlama oluşabilir. Hipertiroidili hastaların çoğunda (%70-80’inde)
‘Graves hastalığı’ vardır. Bunun dışında sıcak nodüller de ‘hipertiroidi’ yapabilirler. Hipertiroidili hastaların %5’inde sıcak nodül nedeniyle hipertiroidi oluşur. Tiroid bezinin iltihabi durumları sırasında da hastalığın ilk aşamasında ‘hipertiroidi’ gelişebilir. İltihabi durumların bazılarında boyunda ağrı oluşabilir ve hastaların bir kısmında ateş meydana gelir.
HİPERTİROİDİZM BULGULARI NELERDİR?
Hipertirodizm olan hastalarda; Huzursuzluk, çarpıntı (hızlı ve düzensiz kalp atımı olması), yorgunluk, güçsüzlük (ağır eşyaları kaldıramaz, merdiven çıkarken zorlanır) ellerde titreme, saç dökülmesi, sinirlilik, kolay heyecanlanma ve kolay öfkelenme, gözlerde büyüme, göz kapağında çekilme, uykusuzluk, dikkat bozukluğu, derinin sıcak, nemli ve ince olması, ishal, iştah artışı, susama, ağız kuruluğu, sık idrara çıkma, kilo kaybı, adetlerde azalma veya kesilme, cinsel istekte azalma, sperm sayısında azalma, erkeklerde meme büyümesi, kemik erimesi, kaslarda güçsüzlük, çabuk yorulma ve bazı psikolojik bozukluklar olabilir.
Kadınlarda adet düzeni bozulur; adet sayısında azalma veya kesilme olabilir. Yumurtlamada bozukluk olduğundan gebe kalma şansı azalır. Gebelikle birlikte hipertiroidi olursa düşük doğum ağırlıklı bebek nedeni olduğu gibi ‘’Preeklampsi’’denen tansiyon yükselmesi ve kusmalarla kendini gösteren bir hastalık da ortaya çıkabilir. Bu nedenle çocuk isteyen kadınların Graves hastalığı tedavisi bittikten sonra gebe kalmaları daha uygundur.
Şeker hastalarında Graves hastalığı ortaya çıkarsa kan şekerinde yükselmeler oluşur ve bu nedenle kullanılan ilaç dozunu artırmak veya insülin kullanmak gerekebilir.
Hipertiroidili hastalarda kemik erimesi, kan kalsiyum düzeyinde artma, ve kanda alkalen fosfataz tetkikinde artış görülebilir. Karaciğer tetkiklerinde artış olur ve tedaviyle bu artışlar düzelir, fakat bazı hastalarda ilaç tedavisiyle karaciğer tetkikleri gittikçe yükselebilir, o zaman radyoaktif iyot tedavisi yapılması gerekir. Metabolizma hızı arttığından kan yağlarında azalma olur.
İştah artışına rağmen kilo kaybı bu hastalığın en önemli belirtilerinden birisidir.
Bu hastalık metabolizmayı hızlandırdığından aşırı yemek yenmesine rağmen kilo kaybı olur. Çok nadiren kilo artışı da olabilir.
Çarpıntı veya kalp atım sayısında ve nabız sayısında artış her 100 hastadan 96’sında görülür. İstirahatte iken nabız hızı dakikada 89’tan fazladır. Saç kılları incedir. Yaygın veya hafif saç dökülmesi görülebilir. Hastalarda huzursuzluk ve aşırı sinirlilik vardır; ajite haldedirler ve yerinde duramazlar. Bazen birden öfkelenirler. Kalabalık yerlerden hoşlanmazlar. Ufak tefek şeyler için bağırıp, çağırırlar. Kas güçsüzlüğü nedeniyle hasta sandalyeden kalkmakta veya merdiven çıkmada zorluk çeker. Tırnaklar yumuşaktır ve kırılabilir. 4. ve 5. parmak tırnaklarında çekilme görülür
Hastaların % 10’nunda bacaklarda, kolda ve diz ekleminde ağrı olabilir. Bu ağrılar bazen kendiliğinden düzelebilir. Cilt ince, ılık ve nemlidir. El içlerinde kırmızılık vekaşıntı olabilir. Ürtiker denilen cilt alerjisi ve vitiligo (ciltte renksiz veya beyaz alanlar olması) da sıklıkla birlikte bulunur.
Gözlerde öne doğru fırlama vardır. Bazı hastalarda çift görme şikayeti olur. Görmede bozukluk, ışıktan rahatsız olma ve gözde kaşıntı ve yanma meydana gelebilir. Bakışlar canlıdır ve üst göz kapağında gecikme ve tam kapanma olmayabilir. Bazen şaşılık oluşabilir
Ellerde ince titreme vardır. Bunu daha iyi anlamak için eller uzatılır ve üzerine ufak kağıtlar konur. Kağıtlarda ellerdeki titremeyle paralel titremeler daha belirgin olarak ortaya çıkar. Bazen dilde ve göz kapaklarında da titreme olabilir.
HİPERTİROİDİZM TANISI NASIL KONUR?
Daha önce sözü edilen belirti ve semptomların bir kısmının bulunması, tiroit hormon düzeylerinin yüksek olması ve düşük TSH düzeyi ile hipertiroidi tanısı kolaylıkla konur. Radyoaktif uptake testi ve tiroit sintigrafisi ile hipertiroidi nedenleri arasında ayırıcı tanı yapılabilir. Ayırıcı tanı yapılması oldukça önemlidir. Çünkü hipertiroidi nedenine göre değişik tedavi yöntemleri mevcuttur.
HİPERTİROİDİZM NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hipertiroidizm tedavisinin iki hedefi vardır: Bulguları kontrol altına almak ve altta yatan nedeni tedavi etmektir. Bulgular beta-blokerler olarak bilinen ilaçlar ile kontrol altına alınabilir. Ek olarak, tiroid hormonunu bloke eden ilaçların da kullanılması gereklidir. Bu ilaçlar bulguları tedavi eder, altta yatan nedeni tedavi etmez. Tiroid hormonunu blokeeden ilaçların önemli bir yan etkisi vücudun bağışıklık sistemini zayıflatmasıdır. İnfeksiyonlara eğilim artabilir. Diğer yan etkiler deri döküntüleri ve nadiren karaciğer sorunlarını içerir. Tiroid hormonu bloke eden ilaçlar yüksek dozda uygulanmaya başlanır ve takiben hipertiroidizm kontrol altına alındıkça doz azaltılır. Alternatif olarak doz, tiroid bezinin faaliyeti tamamen bloke olana kadar, yüksek tutulabilir. Bu gerçekleştiğinde hipotirodizm oluşur (tiroid bezinin yetersiz çalışması) ve hormon yerine koyma tedavisi uygulanır.
HİPERTİROİDİZM İÇİN KALICI TEDAVİ NEDİR?
Ameliyat:
Cerrahın amacı hipertiroidizmi kontrol altında tutacak kadar tiroid bezinin bir kısmını çıkarıp bir kısmını bırakmak olabilir. Fakat tüm bezin çıkarılması da gerekli olabilir. Ayrıca tiroid bezinin içerisinde ve çevresindeki diğer önemli yapıların hasar görme ihtimali de mevcuttur. Bu tip yan etki riski azdır fakat yine de dikkatli olunmalıdır.
Radyoaktif iyot tedavisi:
İyot ağızdan uygulanır ve tiroid bezi tarafından tutulur. Radyoaktifiyot bölgesel ışıma ile tiroid bezinin hücrelerini yok eder. Yan etkileri son derece nadirdir.
Soğuk algınlığı benzeri bulgulara yol açabilir. Radyoaktifiyot tedavisi yan etkilerinden dolayı 10 yaş altı çocuklar için önerilmemektedir. Ameliyat ya da radyoaktif iyot tedavisi sonrası tiroid bezinin işlevi durmuş olduğundan, hipotiroidizm gelişir. Bu hayat boyu tiroid yerine koyma tedavisi gerekli olacak anlamına gelmektedir. Ameliyat ile radyoaktif iyot tedavisi arasında hipotiroidi gelişme riski açısından belirgin bir fark yoktur.
Hipertiroidi tedavi edilmezse hastada kilo kaybı devam eder; kalpte ritm bozukluğu, kalp yetmezliği ve bir iltihap veya enfeksiyon sırasında tiroid krizi, şok ve ölüm oluşur. O nedenle hipertiroidi mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.
Hipertiroidi Beslenme
Bu hastalarda beslenmede dikkat edilecek en önemli konu İYOTSUZ TUZ YEMELERİ ve SİGARA İÇMEMELERİDİR. Hipertiroidisi olan hastalar da kafeinli gıdalar kesilmelidir. Özellikle kahve, çay ve kola gibi kafeinli içecekler içilmemelidirler. Bu kişilerde çarpıntı olduğu için kafeinli içecekler çarpıntıyı iyice artırır. Her türlü sebze ve meyve serbesttir. İçinde iyod bulunan öksürük şurupları içmek sakıncalıdır . Hipertiroidi hastalığında ağız kuruluğu sık olduğundan günde 2.5-3 litre su içmelidirler.