Aksiyel Spondiloartrit
Ankilozan Spondilit çoğunlukla genç yaşlarda ortaya çıkan ve esas olarak omurgayı ve omurganın son kısmı ile leğen kemikleri arasında yer alan sakroiliak eklemleri etkileyen iltihabi bir romatizmadır. Süregen inflamasyon sonucunda bel, sırt, boyun ve kalçanın arka kısımlarında ağrı ve tutukluk ortaya çıkar. İlerleyen dönemlerde bazen kamburluk ve omurgada kalıcı hareket kısıtlılığı gelişebilir. AS de göğüs kafesinde çevresel eklemlerde ve kas kirişleri ile bağların yapıştığı kemik bölgelerinde ağrı ve şişlikler ortaya çıkabilir.
Aksiyel Spondiloartrit, genellikle 45 yaşından önce başlayan ve omurgayı etkileyerek kalıcı sakatlıklara yol açabilen iltihabi bir eklem hastalığıdır. Hastalık, sıklıkla sinovit, entezit, daktilit gibi eklem bulgularıyla ilişkilidir ve üveit, sedef hastalığı ve inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi eklem dışı belirtilerle de görülebilir.
Aksiyel Spondiloartrit Nedir?
Aksiyel Spondiloartrit, genellikle omurgayı ve sakroiliak eklemleri etkileyen inflamatuar bir hastalıktır. Bu hastalık, iki ana formda görülür: Radyografik Aksiyel Spondiloartrit ve radyografik olmayan Aksiyel Spondiloartrit. Radyografik formda sakroiliak eklemde belirgin değişiklikler gözlemlenirken, radyografik olmayan formda bu değişiklikler minimaldir veya yoktur.
Hangi Semptomlar Aksiyel Spondiloartriti İşaret Ediyor?
-İnflamatuar Sırt Ağrısı: Sabaha karşı artan, dinlenmeyle geçmeyen sırt ağrıları, Aksiyel Spondiloartritin en yaygın semptomlarındandır. Genellikle egzersizle iyileşen, ancak uzun süreli dinlenme ile daha da kötüleşen ağrılar, hastalığın erken belirtileri olabilir.
-Sabah Tutukluğu: Sabahları kalktıktan sonra 30 dakikadan fazla süren sertlik ve ağrılar, hastaların sıklıkla yaşadığı belirtilerdendir. Bu durum, hastalığın inflamatuar doğasına bağlı olarak görülebilir.
-Gece Ağrısı: Aksiyel Spondiloartrit hastaları, gece boyunca sırt ağrısı ile uyanabilirler. Bu ağrılar genellikle sabahları daha yoğun hissedilir.
-Topuk Ağrısı: Sabaha karşı topuklarda ağrı, hastaların yaşadığı başka bir yaygın semptomdur. Bu durum, özellikle entezit (bağ ve tendonların kemiklere bağlandığı yerlerde iltihaplanma) nedeniyle ortaya çıkabilir.
-Periferik Eklem Ağrıları: Özellikle dizler, ayak bilekleri ve omuzlar gibi eklemlerde ağrılar, Aksiyel Spondiloartritin bir diğer belirtisidir.
-Cilt Lezyonları: Bazı hastalar, sedef hastalığı, egzama veya kepeklenme gibi cilt sorunları da yaşayabilir. Bu, hastalığın sistemik doğasının bir göstergesi olabilir.
Aksiyel Spondiloartritin Kas-İskelet Sistemi Üzerindeki Etkileri
Omurga ve sakroiliak eklemlerle birlikte vücudun birçok diğer eklem ve yapısını etkileyebilir. Aşağıda, hastaların sıkça karşılaştığı kas-iskelet sistemi bulguları yer almaktadır.
1. Omurga Tutulumu
İnflamatuar sırt ağrısı, özellikle omurgada yaşanan ağrılar, hastaların %80’inde görülür. Bu ağrılar genellikle sabahları daha yoğundur.
2. Kalça ve Omuz Tutulumu
Radyografik Aksiyel Spondiloartrit hastalarının %20-25’inde kalça eklemi tutulumu görülebilir, bu da şiddetli ağrılara ve ileri evrede kalça protezi gerekliliğine yol açabilir
3. Periferik Artrit
Dizler, ayak bilekleri ve omuzlar gibi periferik eklemlerde ağrılar ve şişlikler oluşabilir. Bu, hastaların %30’unda gözlemlenir.
4. Entezit
Aşil tendonu, plantar fasya gibi ayak tabanı bağlarının kemiklere bağlandığı bölgelerde ağrılar ve şişlikler görülebilir.
5. Daktilit (Sosis Parmaklar)
Ayak veya el parmaklarında şişme ve iltihaplanma, Aksiyel Spondiloartritli hastaların %6’sında gözlemlenir.
Kas-İskelet Dışı Belirtiler
Aksiyel Spondiloartrit sadece kas-iskelet sistemini değil, aynı zamanda eklem dışı organları da etkileyebilir. Bunlar arasında şunlar yer alır:
-Akut Ön Üveit: Göz ağrısı, ışığa duyarlılık ve görme bulanıklığı, Aksiyel Spondiloartritli hastaların %30’unda görülebilir.
-İnflamatuar Bağırsak Hastalığı: Aksiyel Spondiloartritli hastaların yaklaşık %50’sinde histolojik olarak belirti verir ve %6-7’sinde klinik olarak belirgin IBD görülür.
-Sedef Hastalığı: Aksiyel Spondiloartrit hastalarının %10’unda sedef hastalığı görülebilir ve bu hastalarda daha fazla periferik eklem tutulumu ve şiddetli hastalık seyri gözlemlenir.
Tedavi Yaklaşımları
1-Farmakolojik Olmayan Müdahaleler
-Hasta Eğitimi: Hastaların hastalıkları hakkında bilgilendirilmesi ve tedaviye uyumlarının sağlanması.
-Fizik Tedavi: Hastaların omurga hareketliliğini artırmak ve kas güçsüzlüklerini engellemek amacıyla düzenli egzersiz programları önerilir.
-Egzersiz: Kardiyovasküler zindeliği artırarak hastalık aktivitesini iyileştirebilir. Bu, hastaların fonksiyonel kapasitesini artırarak yaşam kalitesini iyileştirir.
-Sigara Bırakma: Sigara içmenin hastalık aktivitesini artırabileceği göz önünde bulundurularak sigara bırakma programları önerilir.
2-İlk İlaç Tedavisi
İlk tedavi adımı olarak Steroid Olmayan Antiinflamatuar İlaçlar (NSAID’ler) sıklıkla kullanılır. NSAID’ler, sırt ağrısı, sertlik ve inflamasyonu hafifletir. Tedaviye başladıktan sonra hastanın klinik durumu izlenmeli ve gerektiğinde tedaviye uyarlamalar yapılmalıdır.
3-NSAID’lere Yetersiz Yanıt
NSAID’ler ile yeterli iyileşme sağlanamayan hastalarda daha güçlü tedavi seçeneklerine başvurulur. Bu tedavi seçenekleri şunlardır:
DMARD (Hastalığı Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar): Bu ilaçlar, hastalığın uzun dönem yönetiminde kullanılır.
Biyolojik Tedaviler: TNF inhibitörleri ve IL-17 inhibitörleri biyolojik tedavi seçenekleri arasında yer alır. Bu ilaçlar, hastalığın inflamatuar bileşenini hedef alarak etkin bir tedavi sağlar.
Biyobenzer İlaçlar: Orijinal biyolojik ilaçlara benzer etki gösteren biyobenzer ilaçlar, genellikle daha düşük maliyetli olup aynı zamanda etkili tedavi sunar.